Bitcoin dijital bir para türüdür. Fakat alışkın olduğunuz itibari para birimlerinin aksine Bitcoin’i kontrol eden bir merkez bankası yoktur. Bunun yerine Bitcoin’deki finansal sistem dünyanın her yerine yayılmış binlerce bilgisayar tarafından yürütülür. Herhangi bir kişi açık kaynaklı yazılımı indirerek ekosisteme katılabilir.
2008’de duyurulan (ve 2009’da kullanıma açılan) Bitcoin ilk kripto paradır. Kullanıcıların dijital para (bitcoin, küçük harf b ile ya da BTC) göndermesine ve almasına imkan tanır. Bitcoin’i bu kadar çekici kılan sansürlenememesi, fonların birden fazla kez harcanamaması ve işlemlerin herhangi bir zamanda herhangi bir yerden yapılabilmesidir.
Bitcoin ne için kullanılır?
İnsanlar Bitcoin’i birçok farklı sebepten kullanır. Çoğu kişi Bitcoin’i izne dayalı olmayan doğası (internet bağlantısı olan herkes bitcoin gönderebilir ve alabilir) nedeniyle tercih eder. Bu açıdan kısmen nakit paraya benzerlik gösterir çünkü kimse sizi onu kullanmaktan alıkoyamaz. Diğer yandan dijital yapısı sayesinde dünyanın her yerine transfer edilebilir.
Bitcoin’i değerli kılan nedir?
Bitcoin merkeziyetsiz, sansüre dayanıklı, güvenli ve sınır tanımazdır.
Bu özellikleri onu bireylerin kimliklerini açıklamak istemedikleri (banka ya da kredi kartı kullanıldığında kimlik bilgilerinin paylaşımı zorunludur) uluslararası döviz havaleleri ve ödemeler gibi kullanım alanları için çekici hale getirir.
Birçok kişi bitcoinlerini harcamak yerine uzun vadeli olarak tutmayı tercih eder (aynı zamanda hodling olarak da bilinir). Bitcoin, sınırlı sayıda arza sahip olması nedeniyle dijital altın olarak da anılır. Bazı araştırmacılar Bitcoin’i değer saklama aracı olarak görür. Nadir bulunduğu ve üretilmesi zor olduğu için altın ve gümüş gibi değerli metallere benzetilir.
Bitcoin yatırımcıları bu özelliklerin küresel kullanılırlık ve yüksek likidite ile birleştiğinde coini uzun vadeli yatırımlar için ideal bir değer saklama aracı konumuna yerleştirdiğine inanır. Bu kişiler Bitcoin’in değerinin zamanla yükselmeye devam edeceğine inanır.
Bitcoin nasıl çalışır?
Alice, Bob’a bir transfer yaptığında işlem geleneksel bir şekilde gerçekleşmez. Bu işlem bir dolar banknotunu başka bir kişiye iletmenin dijital eşdeğeri değildir. Daha çok Alice’in bir kağıda Bob’a bir dolar verdiğini yazması gibidir (herkesin görebileceği şekilde). Bob aynı fonu Carol’a göndermek istediğinde, Carol bu paranın Bob’da olduğunu kağıda bakarak görebilir.
Kağıt, blockchain adındaki özel bir tür veritabanıdır. Ağ katılımcılarının tamamı kendi cihazlarında blockchainin birebir kopyasını tutar. Katılımcılar yeni verileri senkronize etmek için birbirlerine bağlanır.
Kullanıcı bir ödeme yaptığında, bu işlemi doğrudan eşler arası ağa yayınlar – transferleri işleyecek merkezi bir banka ya kurum yoktur. Bitcoin blockchaini yeni bilgileri eklemek için madencilik adında özel bir mekanizma kullanır. Yeni işlem bloklarının blockchaine eklenmesi madencilik süreciyle gerçekleştirilir.
Blockchain nedir?
Blockchain yalnızca ekleme yapılabilen (append-only) bir kayıt defteridir: yani deftere yalnızca yeni veri eklenebilir. Bilgi bir kez eklendiğinde bu bilgiyi değiştirmek ya da silmek son derece zordur. Blockchain bunu her bir bloğun kendisinden önce gelen blok için bir işaretçi içermesiyle başarır.
İşaretçi aslında önceki bloğun bir hash’idir. Hashing, girdinin eşsiz bir “parmak izini” yaratmak için verilerin tek yönlü bir fonksiyondan geçirilmesidir. Girdide çok küçük bir değişiklik yapılsa bile parmak izi tamamen başka şekilde gözükür. Bloklar arka arkaya bağlandığı için de bir kişinin sonraki blokları geçersiz hale getirmeden eski bir girdiyi değiştirebilmesi mümkün değildir. Blockchaini güvenli hale getiren öğelerden biri de bu yapıdır.
Blockchainlere genel bir giriş için Yeni Başlayanlar İçin Blockchain Teknolojisi Rehberi makalemizi okuyabilirsiniz.
Bitcoin yasal mıdır?
Bitcoin çoğu ülkede son derece yasaldır. Fakat istisnai bazı ülkeler de vardır, bu yüzden kripto paralara yatırım yapmadan önce ülkenizin konuyla ilgili yasalarını okuduğunuzdan emin olun.
Yasal olan ülkelerde hükümetlerin vergilendirme ve yasal uyumluluk konularında sergilediği yaklaşımlar farklılık gösterir. Regülasyonlar genel anlamda halen son derece yetersizdir ve önümüzdeki yıllarda bu durumun büyük oranda değişmesi olasıdır.
Bitcoin’in Tarihi
Bitcoin’i kim yarattı?
Hiç kimse bilmiyor! Bitcoin’in yaratıcısı Satoshi Nakamoto takma adını kullanmıştır ama bu kişinin kimliğine dair hiçbir bilgi yoktur. Satoshi dünyanın herhangi bir yerindeki bir kişi ya da bir geliştirici grubu olabilir. İsim Japon kaynaklıdır fakat Satoshi’nin İngilizcedeki uzmanlığı birçok kişiye bu kişinin/grubun İngilizce konuşulan bir ülkeden geldiğini düşündürmüştür.
Satoshi Bitcoin white paper’ının yanı sıra yazılımı da yayınlamıştır. Fakat gizemli yaratıcı 2010 yılında ortadan kaybolmuştur.
Blockchain teknolojisini Satoshi mi yarattı?
Bitcoin aslında bir süredir kullanımda olan farklı birkaç teknolojiyi birleştirir. Blok zinciri kavramı Bitcoin ile doğmamıştır. Buna benzer değiştirilemez veri yapıları Stuart Haber ve W. Scott Stornetta’nın belgelerin zaman damgalanması üzerine 90’ların başında ortaya attıkları bir sisteme dayanır. Günümüzün blockchainlerine benzer şekilde bu sistem de veriyi güvenli hale getirmek ve veri üzerinde değişiklik yapılmasına engellemek için kriptografik teknikler kullanır.
İlginç bir şekilde Satoshi’nin white paper’ı “blockchain” kavramını hiçbir yerde kullanmaz.
Bitcoin’den önce dijital paralar
Bitcoin, dijital paralara yönelik ilk girişim olmasa da şüphesiz en başarılı olandır. Daha önceki yapılar Satoshi’nin keşfi için yolu açmıştır:
DigiCash
DigiCash, kriptograf ve bilgisayar mühendisi David Chaum tarafından 1980’lerin sonunda kurulmuş bir şirkettir. Chaum tarafından yazılmış bir makaleye dayanarak çevrimiçi işlemler için gizlilik odaklı bir çözüm olarak ortaya atılmıştır.
DigiCash modeli merkezi bir sistemdir fakat yine de oldukça ilginç bir deneydir. Şirket daha sonra iflas etmiştir. Chaum’a göre bunun sebebi sistemin e-ticaret popülerlik kazanmadan önce kullanıma sunulmasıdır.
B-money
B-money ilk olarak bilgisayar mühendisi Wei Dai tarafından 1990’ların başlarında yayınlanan bir makalede öne sürülmüştür. Bu makaleye Bitcoin white paper’ında da referans verilir ve nedeni oldukça açıktır.
B-money bir Proof of Work (iş ispatı) sistemidir (Bitcoin madenciliğinde kullanılır) ve kullanıcıların işlemleri imzalayabileceği dağıtılmış bir veritabanının kullanımını önerir. B-money’nin ikinci versiyonu da günümüzde diğer kripto paralarda kullanılan staking’e benzer bir fikri tanımlar.
En nihayetinde B-money, tasarı aşamasını geçemediği için hiçbir zaman kullanıma açılamamıştır. Bununla birlikte Bitcoin, Dai tarafından ortaya atılan kavramlardan açıkça etkilenmiştir.
Bit Gold
Bit Gold ve Bitcoin arasında çok fazla benzerlik olduğu için bazı kişiler Bit Gold’un yaratıcısı Nick Szabo’nun Satoshi Nakamoto olduğuna inanır. Bit Gold en temelde kaynağı Proof of Work işlemlerine dayanan veri serilerini kaydeden bir kayıt defterinden meydana gelir.
B-money’ye benzer şekilde hiçbir zaman geliştirilmesine devam edilmemiştir. Yine de Bitcoin’e olan benzerliği nedeniyle “Bitcoin öncülü” olma konumuna yerleşir.
Bölüm 2 – Bitcoin’ler nereden geliyor?
İçerik
- Yeni bitcoinler nasıl oluşturulur?
- Toplam kaç bitcoin var?
- Bitcoin madenciliği nasıl çalışır?
- Bir bloğu kazmak ne kadar zaman alır?
Yeni bitcoinler nasıl oluşturulur?
Bitcoin sınırlı bir arza sahiptir fakat henüz tüm birimler dolaşımda değildir. Yeni coinleri yaratmanın tek yolu madencilik adlı bir süreçtir. Madencilik blockchaine veri eklemek için özel mekanizmadır.
Toplam kaç bitcoin var?
Protokol Bitcoin’in maksimum arzını 21 milyon coinde sabitler. 2020 itibariyle, bu miktarın neredeyse %90’ı yaratılmıştır fakat kalan coinlerin yaratılması yüz yıl sürecektir. Bunun nedeni, madencilik ödülünü kademeli olarak azaltan halving (yarılanma) adlı bir periyodik etkinliklerdir.
Bitcoin madenciliği nasıl çalışır?
Katılımcılar madencilik aracılığıyla blockchaine blok ekler. Bunu yapabilmek için belirli bir hesaplama gücünü bir kriptografik bulmacayı çözmeye adamaları gerekir. Bunun karşılığında, geçerli bir blok öneren katılımcılar teşvik olarak bir ödül elde eder.
Blok yaratmak masraflıdır fakat bloğun geçerli olup olmadığını kontrol etmek ucuzdur. Eğer bir kişi geçersiz bir blokla hile yapmaya çalışırsa ağ bu bloğu hemen reddeder ve madenci harcadığı madencilik masrafını telafi edemez.
Genellikle blok ödülü olarak adlandırılan ödül iki öğeden oluşur: işlemlere eklenmiş işlem ücretleri ve blok ödeneği. Blok ödeneği “taze” bitcoinlerin tek kaynağıdır. Kazılan her blokla, toplam arza belirli miktarda coin eklenir.
Bir bloğu kazmak ne kadar zaman alır?
Protokol, yeni bir bloğu bulmanın yaklaşık on dakika süreceği şekilde madencilik zorluk seviyesini ayarlar. Bloklar her zaman bir öncekinden tam on dakika sonra bulunmaz, blok süreleri aşağı yukarı bu hedef civarındadır.